CHỦ ĐỀ GIỚI HẠN:
Hỏi: Trước khi các tôn giáo ngoại vào Việt Nam thì chúng ta theo đạo gì?
Trả lời: Rất xưa, cũng như nhiều tộc người khác, chúng ta thờ các vật tổ. Về sau thì tín ngưỡng thờ cúng gia tiên đã trở thành gần như một tôn giáo phổ quát mà thường gọi là đạo ông bà.
Một tôn giáo đầy đủ thường được xét ở mấy vấn đề:
- Có Giáo chủ
- Có Giáo lý
- Có Giáo đồ
- Có Giáo sỹ
- Có Giáo đường
- Có Giáo hội
- Có Nghi thức thờ phượng.
Đạo ông bà không phát triển theo mô thức như vậy, nhưng ăn sâu trong tâm thức người Việt với hình thức thờ phượng là các nghi lễ hiến cúng cho tiền nhân đã khuất thể hiện mối tri ân giao cảm huyết thống.
Nhiều dân tộc có tục tưởng nhớ người đã khuất nhưng trong tâm thức Việt thì nó là một điều đặc biệt. Người Việt rất coi trọng việc cúng tế vào ngày tang và kỷ niệm ngày mất gọi là giỗ và “giáo đường” là ban thờ gia tiên.
Một nét đặc biệt là, không chỉ thờ cúng chung chung mà phân biệt ông Vải là chỉ về gia tiên nói chung, ông Mãnh là chỉ về gia tiên mất lúc còn trẻ chưa thành thân và việc cúng khấn cũng khác.
Nét đặc biệt nữa là, không chỉ vào ngày giỗ mà việc hiến cúng cho tổ tiên còn được thực hiện vào các ngày Sóc, Vọng trong tháng âm lịch và các Tết Mùa đặc trưng nông nghiệp lúa nước như tết Nguyên đán, tết Nguyên tiêu, tết Hàn thực, tết Trung thu, tết Cơm mới.
Không chỉ như vậy, khi trong nhà có việc trọng hệ như sinh con, cưới hỏi, làm nhà, đi xa, thi cử, đỗ đạt, ống lâu không khỏi, tai nạn bất ngờ... người Việt đều dâng hương, làm lễ cúng tổ tiên để báo cáo và cầu xin tổ tiên phù hộ hoặc để tạ ơn.
Vì không có hệ thống giáo lý quy chuẩn nên mỗi vùng, mỗi gia tộc, mỗi gia đình thờ và cúng có khác nhau. Các gia tộc lớn có từ đường chung và có nhà thờ chi họ, hằng năm con cháu đóng góp duy tu và tế theo mùa, cách hai ba năm có kỳ đại tế.
Một điều đặc biệt khác là người Việt dung hòa việc thờ cúng gia tiên đã mất với việc thờ các chư thần bản thổ – đây là một nét rất đặc sắc.
Tín ngưỡng thờ cúng gia tiên là nét văn hóa trân quý của người Việt.
Đề tài này mà nói thì dài và nhiều điều thú vị, tạm dừng ở đây.